Tips voor een optimaal binnenklimaat

Luchtvochtigheid en temperatuur

Door schommelende luchtvochtigheid en temperatuur ontstemt de piano. Streef naar een stabiel klimaat: zo min mogelijk temperatuur-schommelingen per etmaal en 35 tot 60% R.H. (Relatve Humidity). 's Winters kan de R.H. langdurig beneden 25% zakken. Dit is funest voor de houtverbindingen. O.a. de zangbodem kan scheuren, of nog erger: de stempennen kunnen los gaan zitten door scheuren in het stemblok.
Ideaal is een waarde tussen 45 en 50% R.H.
Om de R.H. schommelingen over de seizoenen zo klein mogelijk te houden, is het slim om de temperatuur in huis in de winter lager en in de zomer hoger te houden!


Hygrometers

Mocht je er nog geen hebben: koop een hygrometer. Er zijn digitale en analoge types. Voordeel van een digitale is dat ze nauwkeurig zijn, nadeel dat ze batterijen nodig hebben.
Nadeel van een analoge: hij moet jaarlijks geijkt worden, maar dat doe ik graag voor je.
Conrad heeft een ruim assortiment.

Luchtbevochtigers

De beste bescherming voor je instrument (naast jaarlijks onderhoud) is een luchtbevochtiger voor de hele kamer. Ook goed voor houten en lederen meubelen en parketvloer. Daarnaast is een juiste luchtvochtigheid gezonder en comfortabeler. Bevochtigen is meestal nodig tijdens de stookperiode.
Let op de capaciteit in m³ t.o.v. de grootte van je kamer. Zet als het nodig is twee bevochtigers neer.


Tips voor gebruik

• Kies voor een bevochtiger met ingebouwde hygrostaat, zodat je de R.H. kan instellen op 45 tot 50%. Als je er een hebt zonder hygrostaat dan kan je die eventueel aansluiten op een losse hygrostaat met stopcontact (zie plaatje). Zorg er voor dat de hygrostaat in de buurt van de piano is en niet te dicht bij de bevochtiger. Instellen op ongeveer 50%.

• Als de bevochtiger leeg is gooi dan eerst het oude restje water weg en spoel de bak (en evt. lamellen of filters) uit voordat je hem weer vult. Anders heb je in no time troep en kalk in het systeem en een nare aquariumgeur in je huis.

Is de droge stook-periode voorbij (winter): reinig en droog het apparaat. Een restje water dat maanden stilstaat is een potentiële bron voor algen, schimmel en bacteriën.

Door de ruime keuze in apparaten is het lastig door de bomen het bos te zien. Hieronder mijn mening over het aanbod.

Soorten luchtbevochtigers

Radiatorbakjes / water in de piano ☆☆☆☆☆

Waterbakjes om aan de radiator te hangen hebben vrijwel geen invloed op de luchtvochtigheid. Potjes water in de piano doen ook weinig, behalve schimmel en roest veroorzaken omdat meestal wordt vergeten ze na de winter te legen.


Hydroceel unit ★☆☆☆☆

Een plastic buis met gaatjes die je in de piano hangt. Hij gaat zo'n 10 jaar mee. Tijdens de stookperiode iedere 14 dagen vol laten zuigen met water in de bijgeleverde vulzak, of in een pvc pijp / bad. 10 minuten laten uitlekken, goed afdrogen en in de piano hangen.
Controleer de luchtvochtigheid in de buurt van de piano met een hygrometer. Vergeet niet de unit te verwijderen als de luchtvochtigheid in de kamer boven 50% stijgt. Als je hem er dan nat in laat zitten is er grote kans op schimmelgroei in de piano: toetsen en hamers kunnen blijven hangen en de snaren kunnen gaan roesten.
Als de unit niet meer zwaar aanvoelt dan is hij leeg. Je snapt het al: gedoe. Een prima systeem voor mensen met discipline.
Vaak wordt vergeten om hem regelmatig te vullen, of -wanneer nodig- te verwijderen. Daarom vind ik dit geen handig systeem en gebruik ik liever een luchtbevochtiger elders in de kamer.



Koudwaterbevochtigers ★★☆☆☆

(Prijzen van €50, formmaat schoenendoos tot €500, formaat afwasmachine)
Dit zijn modellen met filters die regelmatig vervangen moeten worden. Lijkt me onhandig, en uiteindelijk te duur. De ventilator die er in zit is goed hoorbaar. Ze zijn wel zeer effectief, geschikt voor grotere ruimten en er is geen kans op overbevochtigen.


Stoombevochtigers ★★★☆☆

(Prijzen van €40, tot €300)
Een bak water met een verwarmingselement op de bodem en een rooster er op, een soort grote waterkoker. Geen geluid, zeer effectief, geen bewegende delen, geen uitgeblazen kalk.
Nadeel: trekt veel stroom, tussen 100 en 400 watt. Bij sommige (oude) types kan de hete stoom gevaarlijk zijn voor kinderen en huisdieren. Meestal wordt vermeld dat de stoom niet te heet en dus veilig is.


Luchtwassers ★★★☆☆

Deze grotere modellen (€150 / €1800) zoals de Venta Airwasher werken met een lamellen trommel die half onder water draait en van boven wordt droog geblazen. Met bijkomend luchtreinigend effect. Stroomverbruik is laag en vochtiger dan ongeveer 60% wordt het niet, dus je kunt hem veilig aan laten staan. Een ander voordeel is dat ze geen kalk uitblazen.
Nadeel: je hoort de ventilator, ze zijn duur, groot en minder effectief dan ultrasone vernevelaars. Er wordt een prijzig hygiënemiddel bij verkocht, dat het water 'schoon' houdt en de verdamping zou verbeteren. Goedkoper en hygiënischer is het om vóór het bijvullen het oude restje water weg te gooien en de bak en lamellen goed schoon te spoelen voordat je hem weer vult. In de winter moet dit (bijna) dagelijks.
Als er een aquariumgeur uit komt, spoel hem goed schoon en laat je aparaat een uur buiten draaien met een dopje chloor aan het water toegevoegd.
Ik doe jaarlijks de lamellen trommels in de vaatwasser: ze komen er als nieuw uit. Doen op eigen risico, want dit staat niet in de handleiding!


Ultrasone vernevelaars ★★★★☆

Deze bevochtigers (€50 / €300) blazen koude nevel uit. Het water loopt over een ultrasoon trilplaatje. Voordeel: ze zijn effectief, klein, goedkoop, energiezuinig en je hoort ze niet. Ze werken het beste als je ze niet op de grond maar wat hoger plaatst: de nevel daalt. Op droge dagen moeten ze regelmatig bijgevuld worden, soms 2 keer per dag. Nadeel: er moet bij voorkeur gedemineraliseerd water in, anders blazen ze kalk uit, zodat je na een paar jaar een witte waas op je instrument en ramen krijgt, en het apparaat zelf minder werkt door kalk op het trilplaatje. Er zijn water-verzachtende pads verkrijgbaar om in de tank te doen. Of oogst kalkloos water: giet regenwater door een koffiefilter, even koken en laten afkoelen.



Inbouwsystemen voor de piano ★★★★★

Voor grote ruimten waar de luchtvochtigheid en temperatuur niet stabiel te houden zijn, en voor mensen die geen gedoe met luchtbevochtigers willen, zijn er effectieve inbouwsystemen voor de piano zoals de Dampp-Chaser of Life Saver. Kosten inclusief inbouw rond de €700 / €800. Een flinke aanschafprijs, maar deze verdient zich terug. De piano gaat langer mee, hoeft minder vaak gestemd, en je koopt 2 systemen in een: een bevochtiger en ontvochtiger die door de ingebouwde hygrostaat zelf een ideale vochtigheid garandeert. Eens in de 2 à 3 jaar moet een set papieren lappen vervangen worden. Ledjes onder het klavier geven aan of dit nodig is, en of er water moet worden bijgevuld. Bijvullen kun je eenvoudig zelf doen in een slangetje onder het klavier, met een bijgeleverde gieter. Inbouw in vleugels kan ook maar is minder effectief: enkel de zangbodem wordt beschermd. In de piano ook het mechaniek.

Tip

Een betaalbaar alternatief voor een inbouwsysteem voor piano's is een los verwarmingselement met hygrostaat stekker (samen ongeveer €100) voor in de piano tegen te hoge RH, plus een bevochtiger voor de hele kamer tegen te lage RH.

Ontvochtigen

• Laat permanent luikjes of een paar luchtstrips op een kiertje staan, niet te dicht bij de piano, voor een constante luchtverplaatsing: de beste remedie tegen te vochtige lucht en schimmel. Af en toe luchten is echt niet genoeg. In huizen waar alles potdicht zit kom ik altijd schimmel in de piano tegen.
Mocht de luchtvochtigheid niet onder de 70% dalen dan kun je een lucht-ontvochtiger gebruiken, of een verwarmingselement in de piano (kost rond €60) of airco.
Als de luchtvochtigheid op een tropische dag erg hoog is, doe de luikjes dan tijdelijk dicht.


Vloerverwarming

Van vloerverwarming kan de zangbodem van een vleugel uitdrogen. Een kleed onder je instrument houdt een hoop stralingswarmte tegen. Bijkomend voordeel: een vleugel gaat er beter van klinken!

Met deze maatregelen is één keer stemmen per jaar genoeg, maar als je het bovenstaande allemaal teveel gedoe vindt: gewoon twee keer per jaar laten stemmen.
En ten slotte: speel regelmatig!